Buzz
Hành tinh này có tên HD 20794 d, thuộc hệ thống quay quanh ngôi sao lùn vàng HD 20794, và đặc biệt nằm trong khu vực có thể hỗ trợ sự sống. Khám phá này không chỉ khơi dậy hy vọng về sự tồn tại của sự sống ngoài Trái Đất mà còn đặt ra nhiều câu hỏi quan trọng về điều kiện môi trường trên bề mặt của nó.
Một phát hiện gây chấn động trong ngành thiên văn học vừa được công bố: các nhà nghiên cứu từ Đại học Oxford đã xác nhận sự tồn tại của siêu Trái Đất HD 20794 d, chỉ cách chúng ta 20 năm ánh sáng. Khoảng cách này được coi là tương đối gần trong không gian vũ trụ, mở ra cơ hội lớn để nghiên cứu sâu hơn về khả năng tồn tại sự sống ngoài hành tinh.
Thuật ngữ "siêu Trái Đất" dùng để chỉ những hành tinh có khối lượng lớn hơn Trái Đất nhưng vẫn thuộc nhóm hành tinh đất đá, khác biệt so với các hành tinh khí khổng lồ như Sao Mộc hay Sao Thổ. Theo thống kê, khoảng 30% trong số hơn 5.000 ngoại hành tinh đã được phát hiện thuộc nhóm này, với khối lượng dao động từ 1,5 đến 10 lần Trái Đất.
Điều này cho thấy những hành tinh có đặc điểm tương tự Trái Đất nhưng lớn hơn không phải là hiếm trong vũ trụ, và chúng có thể là chìa khóa để giải đáp câu hỏi liệu sự sống có tồn tại ngoài Trái Đất hay không.
Hệ hành tinh HD 20794 đã được các nhà khoa học theo dõi trong hơn 20 năm. Từ năm 2011, hai hành tinh đầu tiên quay quanh ngôi sao chủ HD 20794 đã được phát hiện thông qua phương pháp vận tốc xuyên tâm, một kỹ thuật dựa trên việc đo lường sự dao động nhỏ của ngôi sao do lực hấp dẫn từ các hành tinh quay quanh nó. Khi một hành tinh di chuyển quanh sao chủ, nó tạo ra sự dao động nhẹ làm thay đổi bước sóng ánh sáng phát ra từ ngôi sao, giúp các nhà thiên văn xác định sự tồn tại của hành tinh dù không thể quan sát trực tiếp.
Hai hành tinh đầu tiên được phát hiện mang tên HD 20794 b và HD 20794 c. Tuy nhiên, vào năm 2022, các nhà khoa học nhận thấy một dấu hiệu bất thường từ HD 20794. Ngôi sao này có sự dao động nhỏ không thể giải thích chỉ bằng lực hấp dẫn của hai hành tinh đã biết, dẫn đến giả thuyết về sự tồn tại của một hành tinh thứ ba.
Để kiểm tra giả thuyết này, nhóm nghiên cứu đã sử dụng hai thiết bị quan sát hiện đại nhất: máy quang phổ HARPS và máy quang phổ ESPRESSO. Sau khi thu thập và phân tích dữ liệu kỹ lưỡng, họ xác nhận sự tồn tại của một hành tinh khác quay quanh HD 20794 và đặt tên nó là HD 20794 d.
Điểm đặc biệt là hành tinh này nằm trong vùng có thể sinh sống, nơi nhiệt độ bề mặt cho phép nước tồn tại ở dạng lỏng, yếu tố quan trọng để sự sống có thể hình thành. HD 20794 là một ngôi sao lùn vàng nhỏ hơn Mặt Trời một chút và có tuổi thọ khoảng 5,76 tỷ năm, thậm chí già hơn cả Mặt Trời. Điều này cho thấy HD 20794 d có thể đã tồn tại đủ lâu để sự sống phát triển nếu các điều kiện khác thuận lợi.
Dù có tiềm năng hỗ trợ sự sống, HD 20794 d cũng phải đối mặt với những thách thức khắc nghiệt từ môi trường. Điểm yếu lớn nhất của hành tinh này là quỹ đạo không ổn định.
Trong khi Trái Đất có quỹ đạo gần như tròn giúp duy trì khí hậu ổn định, HD 20794 d lại có quỹ đạo hình elip dài và hẹp với độ lệch tâm lên đến 0,4, cao hơn bất kỳ hành tinh nào trong Hệ Mặt Trời.
Điều này dẫn đến sự biến động nhiệt độ cực kỳ khắc nghiệt trên bề mặt hành tinh. Khi ở điểm xa nhất với sao chủ (khoảng cách 2 AU, gấp đôi khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời), nhiệt độ bề mặt của HD 20794 d giảm mạnh, khiến nước đóng băng. Ngược lại, khi tiến đến điểm gần sao chủ nhất (0,75 AU), nhiệt độ tăng cao đột ngột, làm băng tan chảy và có thể bốc hơi nhanh chóng.
Sự chênh lệch nhiệt độ lớn này tạo ra biến động khí hậu cực đoan, đặt ra thách thức lớn cho bất kỳ dạng sống nào nếu tồn tại trên hành tinh này.
Dù điều kiện khắc nghiệt, các nhà khoa học vẫn đưa ra giả thuyết rằng nếu có sự sống trên HD 20794 d, nó sẽ phải phát triển cơ chế thích nghi đặc biệt để tồn tại. Một kịch bản khả thi là các sinh vật trên hành tinh này có thể ngủ đông trong điều kiện quá lạnh hoặc quá nóng, chỉ hoạt động và sinh sản vào thời điểm khí hậu thuận lợi.
Ý tưởng này không hề viển vông, bởi ngay trên Trái Đất cũng tồn tại những sinh vật có khả năng sống sót trong môi trường khắc nghiệt, chẳng hạn như vi khuẩn ưa nhiệt trong miệng núi lửa hay vi sinh vật ưa lạnh trong băng vĩnh cửu Nam Cực.
Việc phát hiện ra HD 20794 d là một bước đột phá quan trọng trong hành trình tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất. Tuy nhiên, để khẳng định chắc chắn khả năng hỗ trợ sự sống của hành tinh này, các nhà khoa học cần thực hiện thêm nhiều nghiên cứu chuyên sâu, đặc biệt là phân tích thành phần khí quyển của nó.
Nếu khí quyển của HD 20794 d chứa các hợp chất quan trọng như oxy, nước, methane – những dấu hiệu tiềm năng của hoạt động sinh học – thì đây sẽ là một bước ngoặt mang tính cách mạng trong ngành khoa học vũ trụ. Các công cụ hiện đại như Kính viễn vọng Không gian James Webb hoặc các sứ mệnh quan sát ngoại hành tinh trong tương lai có thể giúp làm sáng tỏ nhiều bí ẩn về hành tinh này.
Khám phá HD 20794 d không chỉ củng cố thêm bằng chứng về sự phổ biến của các siêu Trái Đất trong vũ trụ mà còn mở ra hy vọng tìm thấy một hành tinh có khả năng duy trì sự sống.
Dù hiện tại chưa thể khẳng định liệu có sự sống trên HD 20794 d hay không, việc phát hiện một hành tinh có điều kiện gần giống Trái Đất đã là một tín hiệu đầy hứa hẹn. Nếu công nghệ thám hiểm vũ trụ tiếp tục phát triển, trong tương lai không xa, chúng ta có thể tìm ra câu trả lời về sự tồn tại của sự sống ngoài hành tinh và thậm chí tìm được một ngôi nhà mới cho nhân loại.
