Buzz
Biến đổi khí hậu đang đẩy ngành công nghiệp len Merino của Úc vào tình trạng khủng hoảng, khi nhiệt độ tăng cao khiến cừu mất khả năng mọc len, dẫn đến sự giảm sút sản lượng nghiêm trọng.
Giữa những cánh đồng khô cằn ở New South Wales, Úc, người chăn cừu Jack Wilson, 65 tuổi, nhìn đàn cừu Merino của mình với ánh mắt lo lắng. Những con cừu vốn sở hữu bộ lông dày, bảo vệ chúng qua mùa đông lạnh giá, giờ đây chỉ còn lớp len mỏng manh đến mức có thể nhìn thấy làn da hồng phía dưới. Đây không chỉ là vấn đề tại trang trại của Wilson mà còn xuất hiện ở nhiều khu vực khác của Úc, nơi ngành công nghiệp len Merino đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ biến đổi khí hậu.
Trái ngược với suy nghĩ, đây không phải là một dịch bệnh bất ngờ, mà là lời cảnh báo cho một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng đang đe dọa “đất nước trên lưng cừu”. Trong 5 năm qua, sản lượng len Merino của Úc đã giảm đến 41%, từ mức 4,48 kg còn 2,63 kg trên mỗi con cừu mỗi năm, đây là mức thấp nhất kể từ khi giống cừu này được đưa vào Úc từ năm 1796.
Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đã chỉ ra những nguyên nhân sâu xa đằng sau sự sụt giảm này. Quan sát dưới kính hiển vi điện tử quét (SEM), các nhà khoa học phát hiện rằng nhiệt độ cao liên tục đã làm biến dạng cấu trúc sợi len. Các lớp biểu bì, thay vì xếp thẳng hàng như mái ngói, lại bị xoắn vặn, làm mất đi độ uốn và độ đàn hồi tự nhiên của len.
Tuy nhiên, mối nguy hiểm lớn hơn đến từ phản ứng sinh lý của chính loài cừu. Khi nhiệt độ duy trì trên 35°C trong suốt 30 ngày, một cơ chế tự bảo vệ của cừu Merino sẽ được kích hoạt: thay vì phát triển len, chúng chuyển hóa năng lượng để duy trì các chức năng sống quan trọng hơn. Cơ chế này tương tự như khi con người trải qua nạn đói, tóc sẽ tự động rụng để giảm thiểu sự tiêu hao năng lượng.
Vào mùa hè năm ngoái, tại một trang trại ở Tây Úc, 127 con cừu Merino đã gục xuống giữa trời nắng nóng. Chúng co giật vì sốc nhiệt khi nhiệt độ cơ thể lên đến 43°C. Lớp len dày, vốn là yếu tố giúp chúng tồn tại trong khí hậu khắc nghiệt, giờ lại trở thành nguyên nhân khiến chúng chết vì không thể tản nhiệt.
Sự giảm sút sản lượng len không chỉ gây ảnh hưởng đến người chăn cừu mà còn tác động mạnh đến nền kinh tế Úc. Quốc gia này có hơn 160 triệu con cừu Merino, chiếm 50% sản lượng len toàn cầu.
Theo thống kê, ngành công nghiệp len Úc xuất khẩu số lượng len trị giá 380 USD mỗi giây. Tuy nhiên, khi nguồn cung giảm, giá len tăng vọt – giá len Merino đã từ 12,3 USD/kg vào năm 2020 lên mức kỷ lục 34,7 USD/kg, khiến nhiều thương hiệu thời trang cao cấp của Ý gặp khó khăn.
Để duy trì sản xuất, các công ty này buộc phải pha trộn len Merino với sợi tổng hợp hoặc sử dụng len từ các nguồn khác có chất lượng kém hơn. Tại Trung Quốc, các xưởng dệt may ở Nghĩa Ô – nơi sản xuất phần lớn áo len Giáng sinh cho thế giới – cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Trước đây, họ có thể dùng len Merino tồn kho để sản xuất, nhưng giờ đây phải sử dụng các loại sợi nhân tạo đắt đỏ hơn như nhung vàng, khiến chi phí sản xuất tăng gấp ba lần.
Len Merino không chỉ là sản phẩm thương mại mà còn là biểu tượng của sự thích nghi tuyệt vời với môi trường tự nhiên. Bộ lông của cừu Merino có thể giữ ấm khi nhiệt độ xuống -10°C và vẫn đảm bảo thoáng khí khi nhiệt độ đạt 30°C, nhờ vào cơ chế điều chỉnh nhiệt độ tinh vi trong cấu trúc gen của chúng.
Khi trời lạnh, gen woolin được kích hoạt, thúc đẩy sự phát triển của nang lông, còn khi trời nóng, các sợi len tự động thay đổi cấu trúc để tạo thành lớp cách nhiệt rỗng, giúp tản nhiệt hiệu quả hơn. Tuy nhiên, khi nhiệt độ tăng quá cao trong thời gian dài, cơ chế này sẽ bị rối loạn.
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Queensland đã tiến hành thí nghiệm và phát hiện rằng tỷ lệ chết của tế bào gốc nang lông ở cừu Merino khi tiếp xúc với nhiệt độ 40°C trong thời gian dài lên đến 78%, cao gấp 17 lần so với mức tổn thương nang lông ở bệnh nhân hói đầu. Điều này có nghĩa là nếu nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng, cừu Merino có thể mất khả năng mọc len hoàn toàn, đẩy ngành công nghiệp len đến bờ vực sụp đổ.
Trước tình hình nghiêm trọng này, những người chăn cừu đang cố gắng tìm cách thích nghi bằng nhiều phương pháp khác nhau. Tại Thung lũng Clare, bang Nam Úc, một số trang trại đã đầu tư vào bộ quần áo chống nắng bằng giấy bạc cho cừu, giúp giảm nhiệt độ da xuống 6°C. Những trang trại có điều kiện hơn thì lắp đặt hệ thống làm mát bằng quạt nước khổng lồ, hoạt động suốt ngày đêm để duy trì nhiệt độ ổn định.
Tuy nhiên, những biện pháp công nghệ cao này chỉ phổ biến tại các trang trại lớn, trong khi những hộ chăn nuôi nhỏ hơn phải tìm cách ứng phó bằng phương pháp tiết kiệm hơn, chẳng hạn như cho cừu uống bia lạnh. Mặc dù có thể khiến cừu mất phương hướng và đâm vào cây cối, nhưng biện pháp này giúp hạ nhiệt tạm thời và kích thích nang lông trong một khoảng thời gian ngắn.
Các nhà khoa học cũng đang nghiên cứu các giải pháp lâu dài hơn. Mới đây, bang New South Wales đã thành công trong việc phục hồi phôi đông lạnh của giống cừu Saxon Merino, một giống cừu chịu nhiệt tốt hơn nhưng đã tuyệt chủng từ năm 1903.
Nhờ công nghệ chỉnh sửa gen, các nhà khoa học đã cấy ghép các đoạn DNA điều khiển protein sốc nhiệt vào cừu Merino hiện đại, giúp chúng duy trì khả năng mọc len ngay cả khi nhiệt độ lên tới 45°C.
Tại Tasmania, các nhà nghiên cứu đã phát hiện một số giống cừu sống gần khu vực núi lửa có bộ lông chứa silica tự nhiên, giúp chúng chống chịu tốt hơn với nhiệt độ cao.
