Hành trình của sao chổi 3l/ATLAS: từ một điểm sáng nhỏ bé trên nền tối đen đến khi 'lộ đuôi' rực rỡ và chói sáng

Những bức ảnh chụp sao chổi 3l/ATLAS đã hé lộ lộ trình 'thăm' Hệ Mặt Trời, đồng thời cũng làm nổi bật sức mạnh vượt trội của công nghệ kính viễn vọng mà loài người đã phát triển.

Chỉ mới đây sao chổi 3l/ATLAS còn là một điểm sáng mờ nhạt giữa bức ảnh trắng đen, nhưng giờ đây nó đã bừng sáng, với đuôi rực rỡ và trở thành biểu tượng của sự tiến bộ khoa học, đặc biệt là trong lĩnh vực kính thiên văn và thiên văn học. Trong thời gian tới, 3l/ATLAS hứa hẹn sẽ tiếp tục mang đến những khám phá bất ngờ.

Kể từ khi phát hiện ra vị khách đến từ ngoài Hệ Mặt Trời này, các nhà thiên văn, từ những người nghiệp dư đến chuyên gia, đã sử dụng mọi thiết bị sẵn có để nghiên cứu và tìm hiểu mọi điều về sao chổi 3l/ATLAS. Tuy nhiên, thời gian không dài, vì sao chổi này chỉ bay qua Thái Dương Hệ mà không dừng lại quá lâu.

Dự kiến, vào cuối tháng 10 năm 2025, sao chổi 3l/ATLAS sẽ bị che khuất sau Mặt Trời và chỉ xuất hiện lại vào tháng 11 trước khi rời đi vĩnh viễn, tiếp tục hành trình xuyên qua dải Ngân Hà.

Là một trong ba sao chổi liên sao từng được phát hiện, 3I/ATLAS đã trở thành mục tiêu nghiên cứu hàng đầu của các nhà thiên văn học. Sau khi được phát hiện vào ngày 1 tháng 7 năm 2025 bởi kính thiên văn ATLAS ở Chile, các kính viễn vọng hàng đầu như VLT, Gemini North, Hubble, SPHEREx, James Webb và Gemini South đã lần lượt hướng ống kính vào nó.

Các quan sát đa bước sóng đã giúp các nhà khoa học xác định quỹ đạo, cấu trúc và thành phần hóa học của sao chổi 3I/ATLAS. Các kết quả cho thấy sao chổi này chứa carbon dioxide, hơi nước, carbon monoxide, carbonyl sulfide và băng nước, phản ánh nguồn gốc cổ xưa có thể lên đến hơn bảy tỷ năm, gấp đôi tuổi của Mặt Trời.

Dưới đây là những bức ảnh ấn tượng nhất về vị khách đặc biệt của Hệ Mặt Trời, được ghi lại theo thứ tự thời gian.

Khởi đầu hành trình: Kính khảo sát ATLAS tại Chile đã chụp lại khoảnh khắc phát hiện sao chổi 3I/ATLAS.

Ảnh động dưới đây được tạo từ chuỗi hình ảnh chụp liên tiếp của hệ thống ATLAS, thể hiện sự chuyển động của sao chổi trên bầu trời.

***

Đến tháng 7 năm 2025, Kính Thiên văn Rất Lớn (VLT) tại Đài quan sát Nam Âu (ESO) ở sa mạc Atacama, Chile, đã tiếp tục ghi lại chuyển động của sao chổi 3I/ATLAS trên bầu trời, qua bức ảnh tổng hợp dưới đây.

Và đây là bức ảnh cận cảnh sao chổi 3I/ATLAS, cũng được ghi lại bằng Kính Thiên văn Rất Lớn vào cùng thời điểm.

***

Vào cuối tháng 7/2025, Kính thiên văn Gemini North tại Hawai'i đã ghi lại hình ảnh sao chổi 3I/ATLAS. Máy quang phổ đa vật thể (GMOS-N) của kính đã mang đến cái nhìn sớm về lớp khí quyển mờ bao quanh sao chổi, gọi là 'coma' - đám mây khí và bụi bao quanh nhân sao chổi.

Những quan sát này đã giúp các nhà khoa học xác định thành phần hóa học của sao chổi 3I/ATLAS từ sớm.

Máy quang phổ đa vật thể của Kính thiên văn Gemini North cũng ghi lại bức ảnh này, thể hiện sự chuyển động của sao chổi trên bầu trời. Ảnh được ghép từ nhiều khung hình chụp qua các bộ lọc màu đỏ, xanh lá và xanh dương.

***

Cuối tháng 7/2025, kính thiên văn không gian Hubble đã ghi lại hình ảnh sao chổi 3I/ATLAS.

Những quan sát từ kính thiên văn Hubble đã giúp các nhà thiên văn học ước tính chính xác kích thước của nhân sao chổi, được cấu tạo từ bụi và băng.

***

Bức ảnh đặc biệt dưới đây ghi lại hình ảnh sao chổi 3I/ATLAS, được chụp bởi tàu vũ trụ SPHEREx (Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization and Ices Explorer) của NASA, trong quá trình quan sát sao chổi từ ngày 7 đến 15/8/2025.

SPHEREx quan sát trong vùng hồng ngoại gần, cho phép nó phát hiện những đặc điểm của các vật thể trong không gian mà mắt thường không thể nhận thấy.

Thiết bị này phân tích ánh sáng phát ra từ sao chổi 3I/ATLAS, giúp các nhà khoa học tìm hiểu chi tiết hơn về thành phần hóa học của sao chổi.

SPHEREx đã phát hiện khí carbon dioxide trong lớp khí bao quanh sao chổi (coma) và phát hiện băng nước trong nhân của nó.

Khi SPHEREx đang quan sát sao chổi 3I/ATLAS, Kính viễn vọng Không gian James Webb cũng đã ghi lại những bức ảnh dưới đây. Giống như SPHEREx, Webb quan sát trong vùng hồng ngoại, giúp nhìn thấy những điều vượt ngoài tầm mắt người.

Kính viễn vọng Webb phát hiện sao chổi 3I/ATLAS có hàm lượng carbon dioxide cao, đồng thời chứa băng nước, hơi nước, carbon monoxide và carbonyl sulfide.

***

Vào cuối tháng 8 năm 2025, Kính viễn vọng Gemini South tại Cerro Pachón (Chile) đã ghi lại những bức ảnh này của sao chổi 3I/ATLAS.

Gemini South phát hiện sao chổi 3I/ATLAS đang trở nên hoạt động mạnh mẽ hơn, với chiếc đuôi ngày càng dài ra khi nó di chuyển xuyên qua Hệ Mặt Trời của chúng ta.

Hình ảnh bên dưới được ghi lại qua các bộ lọc đỏ, lục và lam, vì vậy ta thấy những vệt màu sắc rực rỡ trong nền.

Kính viễn vọng đã được điều chỉnh để theo dõi chuyển động của sao chổi trên bầu trời, vì vậy các ngôi sao xa xôi và gần như không thay đổi xuất hiện dưới dạng những vệt sáng dài.

Qua khâu hậu kỳ thực hiện trên dữ liệu của Gemini South, chúng ta có bức ảnh bên dưới: 3I/ATLAS đang chuyển động trong khi các ngôi sao nền nằm yên.

Hiện tại, sao chổi đang ở phía sau Mặt Trời so với góc quan sát từ Trái Đất, khiến cả các kính thiên văn mặt đất và ngoài không gian đều không thể quan sát được. Tuy nhiên, các nhà thiên văn học đã lên kế hoạch sử dụng các tàu thăm dò đang hoạt động tại sao Hỏa và sao Mộc để tiếp tục theo dõi và ghi lại hình ảnh của 3I/ATLAS.