Due Diligence là gì? Những hình thức thẩm định tín nhiệm phổ biến trong doanh nghiệp hiện nay

Due Diligence là gì?

Due Diligence là quá trình thẩm định chi tiết và toàn diện, nhằm kiểm tra kỹ lưỡng một tổ chức hoặc cá nhân trước khi thực hiện ký kết hợp đồng. Quá trình này giúp ta đánh giá cả cơ hội và những rủi ro tiềm ẩn có thể tác động đến sự phát triển lâu dài của doanh nghiệp hoặc cá nhân. Due Diligence thường sẽ tuân theo một quy trình và tiêu chuẩn nhất định để đảm bảo tính đầy đủ và khách quan trong đánh giá. Các khía cạnh cần kiểm tra bao gồm tình hình tài chính, pháp lý, thuế, tài sản trí tuệ và các yếu tố quan trọng khác. Ngoài lĩnh vực tài chính, Due Diligence còn đóng vai trò quan trọng trong các giao dịch sáp nhập, mua bán doanh nghiệp (M&A) và hợp tác chiến lược.

Quá trình thẩm định thường diễn ra trong khoảng thời gian một tháng. Tuy nhiên, thời gian này có thể thay đổi tùy theo mức độ phức tạp của giao dịch và có thể được gia hạn trong các tình huống khẩn cấp.

Due Diligence bao gồm những hình thức nào?

Thẩm định tài chính (Financial Due Diligence)

Thẩm định tài chính là quá trình kiểm tra và xác minh các thông tin tài chính do tổ chức cung cấp, bao gồm thu nhập, tài sản, dòng tiền (cash flow), các khoản vay, nợ phải trả, thuế và các kế hoạch tài chính khác. Dựa trên những thông tin này, nhà đầu tư có thể đưa ra nhận xét và đánh giá về hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng các nhà đầu tư sẽ không tự thực hiện thẩm định tài chính mà thay vào đó họ sẽ thuê những đơn vị có uy tín để hỗ trợ thực hiện công việc này.

Thẩm định thương mại (Commercial Due Diligence)

Quá trình thẩm định thương mại tập trung vào việc đánh giá môi trường kinh doanh của tổ chức hay cá nhân đang hoạt động. Nó bao gồm việc khảo sát các yếu tố như đối thủ cạnh tranh, khách hàng, các giả định về sản phẩm, hàng hóa hay dịch vụ được sử dụng trong kế hoạch kinh doanh. Thẩm định thương mại thường được xem là bổ sung cho thẩm định tài chính, vì nó giúp nhà đầu tư nhìn nhận rõ hơn về tiềm năng phát triển trong tương lai của doanh nghiệp.

Thẩm định pháp lý (Legal Due Diligence)

Quá trình thẩm định pháp lý đóng vai trò quan trọng giúp nhà đầu tư nắm bắt và kiểm tra các thông tin pháp lý liên quan. Việc này giúp xác định được các nguy cơ pháp lý mà doanh nghiệp có thể gặp phải, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp (Startup) đang tìm kiếm cơ hội đầu tư. Đây là một yếu tố rất quan trọng không thể bỏ qua.

Dưới đây là một số yêu cầu quan trọng về thẩm định pháp lý mà nhà đầu tư cần lưu ý khi tham gia vào một dự án đầu tư.

• Các tài liệu liên quan đến việc thành lập và hoạt động của doanh nghiệp
• Vốn và người sở hữu
• Cơ cấu nhân sự quản lý và tổ chức trong doanh nghiệp
• Các hợp đồng giao dịch
• Kiểm tra thuế và tình hình kế toán
• Điều kiện kinh doanh và giấy phép liên quan,…

Thẩm định thuế (Taxes Due Diligence)

Quá trình thẩm định thuế giúp các nhà đầu tư nhận diện và đánh giá các rủi ro thuế tiềm ẩn của tổ chức và cá nhân. Từ đó, họ có thể đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn. Thẩm định thuế sẽ bao gồm các hoạt động sau đây:

• Kiểm tra các bản khai thuế của doanh nghiệp
• Kiểm tra các chứng từ liên quan đến thuế
• Phân tích và đối chiếu các số liệu thuế
• Đánh giá các rủi ro thuế tiềm ẩn của doanh nghiệp

Thẩm định hệ thống công nghệ thông tin (IT Due Diligence)

Quá trình thẩm định công nghệ thông tin được thực hiện bởi đội ngũ kỹ sư chuyên môn sâu nhằm phân tích các rủi ro về kỹ thuật. Từ các yếu tố như thiết kế, hiệu suất, chức năng sử dụng đến các thiết bị vận hành,... Điều này giúp nhà đầu tư đánh giá và đưa ra các giải pháp phù hợp cho hệ thống IT của doanh nghiệp.

Thẩm định tài sản trí tuệ (Intellectual Property Due Diligence)

Mỗi doanh nghiệp đều sở hữu tài sản trí tuệ có giá trị đối với hoạt động kinh doanh của mình. Khi tiến hành thẩm định tài sản trí tuệ, nhà đầu tư cần chú ý đến các yếu tố sau:

• Bằng sáng chế.
• Bản quyền, nhãn hiệu và tên thương hiệu.
• Đơn xin cấp bằng sáng chế đang chờ xử lý.
• Các khiếu nại về vi phạm quyền sở hữu trí tuệ đang trong quá trình giải quyết.

Thẩm định khách hàng (Customer Due Diligence)

Customer Due Diligence (CDD) là quy trình mà các tổ chức tài chính thực hiện để thu thập và đánh giá thông tin của khách hàng nhằm xác định các mức độ rủi ro. Quá trình này bao gồm việc kiểm tra danh tính khách hàng, hiểu rõ các hoạt động tài chính của họ và phát hiện các dấu hiệu bất thường nếu có. CDD là một phần thiết yếu trong các quy định chống rửa tiền (AML), giúp ngăn ngừa các hành vi gian lận và tài trợ cho khủng bố.

Thẩm định nâng cao (Enhanced Due Diligence)

Enhanced Due Diligence (EDD) là một quy trình thẩm định sâu sắc được áp dụng cho các khách hàng hoặc giao dịch có rủi ro cao. EDD bao gồm việc điều tra chi tiết về nguồn gốc tài sản, dòng tiền, cấu trúc sở hữu và các mối quan hệ kinh doanh. Phương pháp này giúp các tổ chức tài chính giảm thiểu nguy cơ từ các hoạt động tội phạm tài chính, rửa tiền và tài trợ khủng bố. Bên cạnh đó, EDD cung cấp các báo cáo chi tiết hỗ trợ việc đánh giá toàn diện mức độ rủi ro từ khách hàng hoặc đối tác.

Thẩm định nhà cung cấp (Vendor Due Diligence)

Vendor Due Diligence (VDD) là quy trình đánh giá toàn diện một nhà cung cấp trước khi quyết định hợp tác. Quy trình này bao gồm việc phân tích tài chính, hiệu suất hoạt động và các rủi ro tiềm ẩn của nhà cung cấp. VDD không chỉ bảo đảm tính minh bạch mà còn tạo ra sự tin tưởng giữa các bên, đồng thời mang lại cái nhìn khách quan từ phía bên mua.

Thẩm định nguồn nhân lực (Human Resources Due Diligence) là một quá trình quan trọng trong việc đánh giá và kiểm tra các yếu tố liên quan đến nguồn nhân lực của công ty, nhằm đảm bảo các quyết định mua bán và sáp nhập được thực hiện trên nền tảng thông tin đầy đủ và chính xác về nhân sự.

Human Resources Due Diligence là quy trình phân tích nguồn nhân lực của một công ty, bao gồm đánh giá các chính sách nhân sự, hợp đồng lao động và các quy trình quản lý nhân sự. Mục đích là giúp bên mua xác định điểm mạnh, điểm yếu trong cơ cấu nhân sự và tìm ra cơ hội để cải thiện hiệu suất sau khi giao dịch hoàn tất. Các yếu tố phân tích bao gồm số lượng nhân viên, mức lương, phúc lợi, hợp đồng lao động và chính sách quản lý.

Thẩm định quản lý hành chính (Administrative Due Diligence) là quá trình thẩm tra và đánh giá các yếu tố hành chính của doanh nghiệp để xác định mức độ hiệu quả và sự minh bạch trong công tác quản lý và vận hành công ty.

Thẩm định hành chính (Administrative Due Diligence) tập trung vào việc kiểm tra các yếu tố liên quan đến cơ sở vật chất, hạ tầng và các chi phí hoạt động. Quy trình này nhằm xác định xem các chi phí vận hành có được ghi nhận đầy đủ trong các báo cáo tài chính hay không, đồng thời cung cấp một cái nhìn tổng quan về các khoản chi mà bên mua sẽ phải chịu khi tiếp quản.

Thẩm định tài sản (Asset Due Diligence)

Thẩm định tài sản (Asset Due Diligence) là quá trình kiểm kê chi tiết các tài sản cố định và bất động sản của doanh nghiệp. Ngoài ra, quá trình này còn đánh giá quyền sở hữu tài sản, chính sách thuế áp dụng và giá trị thực tế của tài sản, từ đó hỗ trợ bên mua đưa ra các quyết định chính xác hơn trong quá trình giao dịch.

Thẩm định môi trường (Environmental Due Diligence)

Thẩm định môi trường (Environmental Due Diligence) chủ yếu kiểm tra các vấn đề liên quan đến môi trường như sự tuân thủ các quy định, rủi ro ô nhiễm và trách nhiệm pháp lý. Quá trình này giúp đảm bảo rằng doanh nghiệp không bị ảnh hưởng bởi những quy định môi trường nghiêm ngặt hay các rủi ro tiềm ẩn liên quan đến trách nhiệm môi trường. Các tài liệu quan trọng bao gồm giấy phép môi trường, báo cáo tuân thủ và phương thức xử lý chất thải.

Tầm quan trọng của Due Diligence trong thị trường tài chính

Trong các dự án mua bán và đầu tư, việc thẩm định Due Diligence đóng vai trò cực kỳ quan trọng để đánh giá giá trị của một doanh nghiệp. Quá trình này không chỉ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định chính xác mà còn nắm rõ tiềm năng, cũng như tình hình tài chính, pháp lý và thương mại của doanh nghiệp mục tiêu.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam chưa có nền tảng tài chính và pháp lý rõ ràng. Một số doanh nghiệp còn làm giả số liệu hoặc thay đổi dữ liệu để làm đẹp báo cáo. Do đó, việc thực hiện thẩm định Due Diligence là rất quan trọng, giúp nhà đầu tư đánh giá đúng thực trạng doanh nghiệp và phòng ngừa rủi ro có thể xảy ra trong tương lai.

Ví dụ: Trong chương trình Shark Tank – Thương vụ bạc tỷ, nhiều Startup đã kêu gọi vốn từ các nhà đầu tư. Tuy nhiên, chỉ có 38 trong số 330 Startup được đầu tư. Nguyên nhân là những doanh nghiệp này không đáp ứng đủ các tiêu chí thẩm định của nhà đầu tư trong quá trình Due Diligence. Điều này chứng minh rằng thẩm định tín nhiệm là bước quan trọng không thể thiếu để đảm bảo thành công của các thương vụ đầu tư.

Thông thường, khi cần thẩm định một cá nhân hay tổ chức, các doanh nghiệp sẽ thuê các công ty tư vấn chuyên nghiệp để hỗ trợ toàn bộ quá trình. Một số công ty kiểm toán nổi tiếng hỗ trợ việc thẩm định bao gồm PWC, EY, Deloitte, KPMG, hoặc các ngân hàng đầu tư của các công ty chứng khoán lớn.

Đối với doanh nghiệp bị thẩm định

Việc chuẩn bị toàn diện về tài chính, pháp lý và các yếu tố thương mại là điều kiện quan trọng để doanh nghiệp nhận được sự tin tưởng và sự đầu tư từ đối tác. Quá trình Due Diligence giúp doanh nghiệp nhận diện rõ những ưu điểm và khuyết điểm của mình, từ đó hoàn thiện chiến lược gọi vốn hoặc sáp nhập.

Đối với doanh nghiệp thực hiện thẩm định, việc này là một yếu tố then chốt để xác định các cơ hội và rủi ro tiềm tàng trong quá trình hợp tác và đầu tư.

Thẩm định giúp doanh nghiệp trong việc lựa chọn đúng đối tác trong các thương vụ mua lại hoặc sáp nhập, đồng thời giảm thiểu các rủi ro không lường trước. Đây là cơ sở quan trọng để đưa ra các quyết định chiến lược về hợp tác và đầu tư.

Đối với nhà đầu tư, quá trình thẩm định cung cấp thông tin chi tiết về giá trị thực của doanh nghiệp, giúp họ đưa ra quyết định đầu tư chính xác và phù hợp.

• Cung cấp thông tin rõ ràng: Quá trình Due Diligence giúp nhà đầu tư đánh giá chính xác giá trị thực của doanh nghiệp, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý. • Xác định rủi ro pháp lý: Quá trình thẩm định không chỉ xem xét yếu tố tài chính mà còn rà soát các vấn đề pháp lý có thể ảnh hưởng đến giao dịch. • Tăng cường sự chủ động trong giao dịch: Qua kết quả thẩm định, nhà đầu tư có thể tận dụng lợi thế trong thương lượng và chủ động hơn trong việc thực hiện giao dịch.

Để tiến hành thẩm định một cách hiệu quả, các doanh nghiệp và nhà đầu tư thường tìm sự hỗ trợ từ những công ty tư vấn uy tín như PWC, EY, Deloitte, KPMG hoặc các ngân hàng đầu tư lớn. Các tổ chức này cung cấp dịch vụ đánh giá toàn diện, đảm bảo thẩm định được thực hiện một cách chính xác và đáng tin cậy.

Hướng dẫn chi tiết về quy trình thực hiện thẩm định tín nhiệm doanh nghiệp

Quy trình thẩm định tín nhiệm tại doanh nghiệp gồm 8 bước như sau:

• Bước 1: Thu thập thông tin về vốn hóa của công ty 

Vốn hóa là một yếu tố quan trọng phản ánh sự biến động của cổ phiếu, mức độ sở hữu và quy mô thị trường tiềm năng của công ty. Việc nghiên cứu vốn hóa giúp nhà đầu tư nhận diện những công ty có doanh thu ổn định, ít biến động, hoặc những công ty chỉ hoạt động ở một khu vực nhất định nhưng có sự thay đổi lớn về giá cổ phiếu. 

Khi phân tích các báo cáo tài chính như doanh thu, lợi nhuận ròng, và lợi nhuận, nhà đầu tư không chỉ nên chú trọng vào các con số cuối cùng mà cần phải xem xét các xu hướng trong doanh thu, tỷ suất lợi nhuận,… Việc so sánh chi tiết qua các năm giúp đưa ra quyết định chính xác hơn.

• Bước 3: Phân tích các đối thủ cạnh tranh

Một công ty có thể đang phát triển mạnh mẽ trong hiện tại, nhưng để hiểu rõ về sự tăng trưởng và vị thế của nó, chúng ta cần phân tích các đối thủ cạnh tranh. Nhà đầu tư cần phải so sánh tỷ suất lợi nhuận của công ty với ít nhất 2-3 đối thủ khác nhau để có cái nhìn toàn diện.

• Bước 4: Tiến hành định giá, Quản lý và phân quyền quản lý  

Dựa trên các phân tích và dữ liệu thu thập được, nhà đầu tư sẽ có thể ước tính giá trị của cá nhân hoặc tổ chức mà mình muốn đầu tư. Do đó, những doanh nghiệp có tiềm năng phát triển mạnh sẽ có mức đầu tư cao hơn.

Khi giá trị được xác định, quyền quản lý sẽ được điều chỉnh sao cho phù hợp với chiến lược phát triển trong tương lai. Trong một số trường hợp, quyền quản lý sẽ liên quan đến tỉ lệ sở hữu cổ phần. Tuy nhiên, vẫn có những ngoại lệ khi nhà sáng lập vẫn giữ vai trò quản lý dù sở hữu cổ phần ít hơn.

• Bước 5: Lập bảng cân đối kế toán

Bảng cân đối kế toán giúp xác định rõ các tài sản, nợ phải trả và lượng tiền mặt sẵn có. Qua đó, nhà đầu tư sẽ nắm được các khoản nợ xấu của doanh nghiệp, dựa trên mô hình và ngành nghề kinh doanh của họ.

• Bước 6: Lịch sử cổ phiếu doanh nghiệp

Ở giai đoạn này, nhà đầu tư sẽ nghiên cứu sự thay đổi của giá cổ phiếu trong cả ngắn hạn và dài hạn. Tuy nhiên, kết quả này chỉ mang tính chất tham khảo và không tác động đến sự biến động giá cổ phiếu trong tương lai.

• Bước 7: Khả năng cổ phiếu trên thị trường bị loãng 

Nhà đầu tư cần lưu ý đến lượng cổ phiếu mà doanh nghiệp đang nắm giữ và tác động của nó đến sự cạnh tranh trên thị trường. Điều này giúp họ đưa ra những quyết định đúng đắn hơn trong quá trình đầu tư.

• Bước 8: Hoạt động Due Diligence Meeting 

Due Diligence Meeting là cuộc họp diễn ra sau khi quá trình thẩm định hoàn tất, nơi các bên liên quan trao đổi và đưa ra những ý kiến cuối cùng, cùng với những lời khuyên quan trọng. Đây là cơ hội quyết định để nhà đầu tư chọn lựa có tiếp tục đầu tư hay không.

Những lưu ý khi thực hiện Due Diligence

Quá trình Due Diligence thường được thực hiện bởi một bên thứ ba nhằm đảm bảo tính khách quan trong công tác thẩm định. Tuy nhiên, trong suốt quá trình này, cũng có thể gặp phải một số khó khăn. Dưới đây là một số lưu ý cần lưu tâm khi thực hiện Due Diligence:

• Cần lập danh sách chi tiết các thông tin mà doanh nghiệp phải cung cấp đầy đủ, rõ ràng và chính xác. Thiếu dữ liệu sẽ gây khó khăn lớn trong quá trình thẩm định và làm giảm độ chính xác của kết quả.
• Cần phải có hợp đồng rõ ràng, chỉ ra các nội dung sẽ được thẩm định và các phần không thuộc phạm vi công việc, cũng như những nội dung không chịu trách nhiệm. Các bên cần thống nhất cụ thể phạm vi công việc của Due Diligence. Đồng thời, tài liệu cung cấp bởi công ty sẽ không được bên thực hiện chịu trách nhiệm về độ chính xác.
• Quá trình thẩm định chỉ phản ánh thông tin tại một thời điểm và chủ yếu dựa trên dữ liệu quá khứ. Vì vậy, báo cáo Due Diligence mang tính tương đối và không thể phản ánh đầy đủ các yếu tố tương lai của doanh nghiệp.
• Hoạt động Due Diligence có thể kéo dài một tháng hoặc lâu hơn đối với các doanh nghiệp có cấu trúc phức tạp. Do đó, các bên tham gia cần có sự chuẩn bị tốt về mặt thời gian để kịp thời đưa ra quyết định mua bán chính xác.

Khi thực hiện các quyết định đầu tư hay mua bán doanh nghiệp, cần phải cân nhắc kỹ lưỡng và xem xét nhiều yếu tố. Do đó, hoạt động Due Diligence là công cụ quan trọng giúp nhà đầu tư đánh giá đúng tiềm năng và rủi ro. Việc hiểu và áp dụng đúng các phương thức thẩm định giúp đưa ra quyết định đầu tư chính xác và hiệu quả hơn.

Mytour hy vọng bài viết này đã cung cấp cái nhìn tổng quan về Due Diligence và tầm quan trọng của nó trong thị trường tài chính. Là nhà đầu tư thông minh, hãy trang bị đủ kiến thức và thực hiện thẩm định kỹ lưỡng trước khi đầu tư vào bất kỳ dự án nào.