Buzz
Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối tái hiện những mảnh ghép nhỏ của lịch sử qua không gian địa đạo, để kể lại những nỗi đau đớn của chiến tranh.
Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên trong Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối không theo khuôn mẫu phim chiến tranh thông thường với những trận chiến ầm ỹ, mà thay vào đó là một thế giới ngầm tĩnh lặng, nơi con người sinh tồn và chiến đấu với nỗi đau trong im lặng. Bộ phim liệu có phản ánh chân thật sự khốc liệt của địa đạo Củ Chi, hay chỉ là một phiên bản điện ảnh được điều chỉnh?
Hiện thực về địa đạo Củ Chi: Kỳ tích dưới lòng đất
Dựa trên các tài liệu lịch sử, đến năm 1965, hệ thống địa đạo Củ Chi đã kéo dài hơn 200km với ba tầng kiên cố, không chỉ là nơi trú ẩn mà còn là một thành phố ngầm với đầy đủ các phòng họp, bệnh viện, kho lương thực, ụ chiến đấu và hệ thống thông gió. Địa đạo có thể chịu đựng được sức mạnh của xe tăng, đạn pháo, thậm chí một phần của bom cỡ nhỏ nhờ thiết kế đủ sâu.
Dù vậy, điều kiện sống trong địa đạo vô cùng khắc nghiệt: thiếu ánh sáng, ẩm ướt, nóng bức, là môi trường lý tưởng cho ký sinh trùng, bệnh tật và các loại dịch bệnh phát triển. Bộ đội không chỉ chiến đấu với kẻ thù mà còn phải đối mặt với sự tàn khốc của môi trường sống này.
ADVERTISEMENT
Kẻ thù đã thử đủ mọi biện pháp: cho chó Bẹcgiê đánh hơi, dùng lính “Chuột Cống” đột kích, bơm nước bằng máy, trực thăng dội nước, xả hơi độc, hay dùng xe cơ giới phá hầm. Tuy nhiên, kết quả vẫn thường không thành công: Mỹ chỉ có thể phá hủy khoảng 70m địa đạo bằng phương pháp bơm nước, vì nước nhanh chóng ngấm vào lòng đất. Hay chiến dịch Cedar Falls với mục tiêu “bóc vỏ trái đất” cũng không thể phá hủy hoàn toàn hệ thống địa đạo sâu tầng.
Điện ảnh thường “gọt tỉa” sự thật khi chọn lọc các chi tiết để kể lại câu chuyện.
Trong phim, địa đạo không còn là một hệ thống dài 200km, mà chỉ được mô phỏng như một đoạn hầm cấp làng dài khoảng 200m, với một trung đội làm nhiệm vụ canh gác. Phim có nhắc đến việc đường hầm thông với những khu vực khác, nhưng hoàn toàn không có sự xuất hiện của viện binh hay các lực lượng phối hợp. Các ụ chiến đấu, vốn là chiến thuật quan trọng trong thực tế, không được trình bày rõ ràng mà chỉ là một phần của bối cảnh.
Nhiều chi tiết trong phim được phóng đại hoặc hư cấu để tạo ra những cao trào cảm xúc: chẳng hạn như lính “Chuột Cống” đột nhập vào phòng thông tin – điều gần như không thể xảy ra nếu phòng thủ được bố trí đúng. Cảnh bơm nước khiến hầm ngập trong vài phút – trong khi thực tế, nước rất khó dâng lên vì ngấm vào đất. Hay như việc xe cơ giới Mỹ đào được một chiến sĩ nhưng không bị phản công như thực tế chiến đấu ngày đêm.
Tuy nhiên, những chi tiết này không thể coi là "lỗi lịch sử", mà là sự lựa chọn nghệ thuật để phù hợp với nhịp điệu của phim. Một hầm kín sẽ gia tăng cảm giác ngạt thở vì nước. Một không gian hẹp, không lối thoát sẽ khiến khán giả cảm nhận sự ngột ngạt. Đây là cách mà điện ảnh biến hiện thực vật lý thành một trải nghiệm cảm xúc.
Phim chiến tranh có cần phải phản ánh chính xác lịch sử?
Đây là câu hỏi mà người ta thường đặt ra mỗi khi một bộ phim chiến tranh mới được ra mắt. Khán giả, đặc biệt là những người am hiểu về lịch sử, dễ dàng rơi vào trạng thái phân tích từng chi tiết: liệu có chính xác không, có đúng sự thật không? Tuy nhiên, kỳ vọng rằng tất cả các bộ phim chiến tranh phải là tài liệu lịch sử sẽ khiến điện ảnh đánh mất nhiệm vụ quan trọng nhất của mình: truyền tải cảm xúc và ký ức.
Phim không phải là sách sử. Phim không cần phải tái hiện đầy đủ hệ thống địa đạo, bản đồ chiến dịch hay số lượng xe tăng. Phim chỉ cần giúp người xem hiểu được: chiến tranh có nghĩa là gì đối với những con người đang sống trong đó. Là sợ hãi, là giằng xé, là tình yêu âm thầm dưới lòng đất, là ám ảnh khi nghe tiếng giày của kẻ thù trên nắp hầm. Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối chọn cách chỉ kể về một phần nhỏ – một phòng hầm, một vài con người, một khoảnh khắc.
Một cách tiếp cận mới mẻ trong thể loại phim chiến tranh.
Trong thể loại phim chiến tranh, ta thường thấy hình ảnh người anh hùng can trường: không sợ hãi, không bao giờ lùi bước, chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Những nhân vật này thường được xây dựng như biểu tượng để thổi bùng tính sử thi cho tác phẩm. Tuy nhiên, Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối lại chọn cách đi vào chiều sâu tâm lý của nhân vật.
Nhân vật trong phim có những khoảnh khắc run rẩy, mâu thuẫn, đôi khi buông xuôi và cả những khát khao yêu đương mãnh liệt. Nhưng cuối cùng, họ vẫn nắm súng, tiếp tục chiến đấu và hy sinh. Lịch sử đã quá lớn lao, quá dữ dội rồi. Bộ phim không cần làm nó hoành tráng hơn, mà chỉ cần kể lại từ bên trong, từ góc nhìn của những con người sống dưới lòng đất, giữa mùi ẩm ướt, máu và nước.
Địa Đạo: Mặt Trời Trong Bóng Tối không phải là bộ phim tái hiện toàn bộ hệ thống địa đạo Củ Chi. Phim chỉ kể lại một lát cắt nhỏ, nhưng chính từ đó, khán giả có thể cảm nhận một phần ký ức tập thể. Nó là sự tưởng tượng dựa trên tư liệu lịch sử – một câu chuyện được kể bằng cảm xúc, khiến hiện thực trở nên sống động và con người thêm phần thấu hiểu.
