Buzz
1. Định nghĩa về dân tộc
Khái niệm dân tộc được hiểu theo hai nghĩa, cụ thể là:
- Theo nghĩa rộng:
Khái niệm dân tộc ám chỉ một cộng đồng người cụ thể, có mối liên hệ bền chặt và lâu dài, chia sẻ hoạt động kinh tế, ngôn ngữ chung, và các đặc điểm văn hóa riêng biệt so với các cộng đồng khác. Dân tộc xuất hiện sau cộng đồng bộ lạc và phát triển hơn các yếu tố tộc người của bộ lạc, đồng thời thể hiện sự tự ý thức của các thành viên trong cộng đồng đó.
- Theo nghĩa hẹp:
Khái niệm dân tộc được dùng để chỉ một cộng đồng người ổn định, lâu dài, cấu thành nhân dân của một quốc gia. Cộng đồng này có chung lãnh thổ, nền kinh tế thống nhất, ngôn ngữ chung, và cùng chia sẻ truyền thống văn hóa, truyền thống đấu tranh trong quá trình xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Nếu xét theo nghĩa rộng, dân tộc là một phần của quốc gia, là cộng đồng xã hội của các tộc người. Tuy nhiên, nếu hiểu theo nghĩa hẹp, dân tộc là toàn bộ nhân dân trong một quốc gia, tức là quốc gia dân tộc. Khái niệm dân tộc và quốc gia gắn bó mật thiết với nhau, bởi dân tộc luôn hình thành trong một quốc gia cụ thể. Lịch sử chứng minh rằng sự phát triển của dân tộc và quốc gia là quá trình thúc đẩy và bổ sung cho nhau.
2. Cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác - Lênin
Theo lý thuyết của chủ nghĩa Mác - Lênin, vấn đề dân tộc được coi là một phần trong các vấn đề chung về cách mạng vô sản và chuyên chính vô sản. Vì vậy, việc giải quyết vấn đề dân tộc phải gắn liền với cách mạng vô sản và dựa trên nền tảng của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Chủ nghĩa Mác - Lênin cũng nhấn mạnh rằng, khi giải quyết vấn đề dân tộc, cần phải đứng vững trên lập trường của giai cấp công nhân, đồng thời bảo vệ lợi ích cơ bản và lâu dài của dân tộc.
Giải quyết vấn đề dân tộc thực chất là thiết lập mối quan hệ công bằng và bình đẳng giữa các dân tộc trong một quốc gia, đồng thời giữa các quốc gia dân tộc trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội.
Dựa trên tư tưởng của C. Mác và Ph. Ăngghen về vấn đề dân tộc và giai cấp, cùng với việc phân tích hai xu hướng liên quan đến vấn đề dân tộc, V. I. Lênin đã đề xuất 'Cương lĩnh dân tộc' với ba nội dung chính: quyền bình đẳng tuyệt đối giữa các dân tộc; quyền tự quyết của các dân tộc; và liên hiệp công nhân của tất cả các dân tộc. Đây là cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác - Lênin.
Cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác - Lênin là một phần không thể tách rời trong cương lĩnh cách mạng của giai cấp công nhân, đồng thời là tuyên ngôn về vấn đề dân tộc của Đảng Cộng sản trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải quyết một cách đúng đắn mối quan hệ giữa các dân tộc. Cương lĩnh này đã trở thành cơ sở lý luận cho các chủ trương, đường lối và chính sách dân tộc của các đảng cộng sản và nhà nước xã hội chủ nghĩa.
- Các dân tộc hoàn toàn bình đẳng
Quyền bình đẳng giữa các dân tộc là quyền thiêng liêng không thể tách rời của mọi dân tộc. Mọi dân tộc, dù lớn hay nhỏ, có trình độ phát triển cao hay thấp, đều có quyền và nghĩa vụ ngang nhau, không có bất kỳ đặc quyền, đặc lợi nào về các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa hay ngôn ngữ dành riêng cho bất kỳ dân tộc nào.
Trong các quốc gia đa dân tộc, quyền bình đẳng giữa các dân tộc phải được pháp luật bảo vệ và thực thi một cách cụ thể. Việc giảm thiểu sự khác biệt về mức độ phát triển kinh tế, văn hóa giữa các dân tộc, vốn được hình thành từ những yếu tố lịch sử, có vai trò quan trọng và cần thiết.
Trong mối quan hệ giữa các quốc gia và dân tộc, quyền bình đẳng của dân tộc gắn liền với cuộc đấu tranh chống lại phân biệt chủng tộc và chủ nghĩa bá quyền nước lớn, đồng thời phản đối sự áp bức và bóc lột của các quốc gia tư bản phát triển đối với các quốc gia lạc hậu và chậm phát triển về kinh tế. Tất cả các quốc gia đều có quyền bình đẳng trong quan hệ quốc tế.
- Các dân tộc có quyền tự quyết.
Quyền tự quyết dân tộc là quyền làm chủ của mỗi dân tộc, quyền quyết định con đường phát triển kinh tế, chính trị và xã hội cho dân tộc của mình. Quyền này bao gồm quyền thành lập cộng đồng quốc gia dân tộc độc lập vì lợi ích chung của các dân tộc, không vì lợi ích của một nhóm nhỏ nào, và quyền tự nguyện liên kết với các dân tộc khác trên cơ sở bình đẳng.
Trong việc xem xét và giải quyết quyền tự quyết của dân tộc, cần phải giữ vững quan điểm của giai cấp công nhân: hỗ trợ các phong trào dân tộc tiến bộ và kiên quyết phản đối những nỗ lực lợi dụng quyền tự quyết dân tộc như một chiêu trò để can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia hoặc đòi chia rẽ dân tộc.
- Liên hiệp công nhân của tất cả các dân tộc.
Tư tưởng này, được phản ánh trong "Cương lĩnh dân tộc" của V.I.Lênin, là sự thể hiện bản chất quốc tế của giai cấp công nhân và phong trào công nhân, đồng thời thể hiện sự liên kết chặt chẽ giữa sự nghiệp giải phóng dân tộc và giải phóng giai cấp.
3. Mối quan hệ giữa giai cấp và dân tộc trong lịch sử.
Trong lịch sử, mối quan hệ giữa giai cấp và dân tộc rất mật thiết, chúng không thể tách rời và cũng không thể thay thế cho nhau.
- Giai cấp cơ bản là sự hình thành trực tiếp từ phương thức sản xuất hiện tại, trong khi đó giai cấp không cơ bản và các tầng lớp trung gian tồn tại song song.
- Giai cấp cơ bản đóng vai trò quan trọng trong việc xác định bản chất và xu hướng của mối quan hệ giữa các dân tộc, đồng thời tác động đến sự phát triển của mỗi dân tộc.
- Lợi ích của giai cấp và lợi ích dân tộc không hoàn toàn trùng khớp với nhau, chúng có sự khác biệt nhất định.
- Vấn đề dân tộc vẫn tồn tại lâu dài, trong khi vấn đề giai cấp được giải quyết dựa trên quan điểm của một giai cấp cụ thể.
- Vấn đề dân tộc có vai trò lớn trong sự phát triển của lịch sử, và cách mạng giải phóng dân tộc đóng vai trò quan trọng đối với cách mạng giải phóng giai cấp vô sản.
4. Vấn đề dân tộc và mối quan hệ giữa giai cấp với dân tộc trong bối cảnh hiện đại
Những thay đổi đáng chú ý trong thời đại ngày nay bao gồm:
- Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đã tạo ra những bước tiến vượt bậc trong phát triển lực lượng sản xuất, thúc đẩy nhanh quá trình xã hội hoá và quốc tế hoá các cấu trúc giai cấp, cùng với các mối quan hệ giai cấp - dân tộc - nhân loại.
- Sự sụp đổ của Liên Xô và hệ thống xã hội chủ nghĩa đã tạo ra sự thay đổi lớn, đồng thời cho thấy chủ nghĩa tư bản hiện đang chiếm ưu thế hơn chủ nghĩa xã hội.
- Mặc dù chế độ xã hội chủ nghĩa đã bị suy yếu, nhưng nó vẫn tiếp tục tồn tại và có khả năng thích nghi, đổi mới để phát triển.
- Sự ưu việt của cơ chế thị trường trên toàn cầu và sự phát triển mạnh mẽ của quá trình toàn cầu hóa.
=> Mặc dù những thay đổi này xảy ra, nhưng chúng không làm mất đi bản chất của thời đại ngày nay, đó là thời kỳ chuyển tiếp từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội.
Vấn đề giai cấp hiện nay có mối liên hệ chặt chẽ với vấn đề độc lập dân tộc; đồng thời, việc xây dựng quan hệ bình đẳng giữa các dân tộc và giải phóng dân tộc cũng có ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân toàn cầu.
Trong bối cảnh hiện tại, yếu tố dân tộc trong sự phát triển xã hội và trong quan hệ dân tộc - giai cấp đang chuyển động theo hai xu hướng chính:
- Xu hướng giảm bớt vai trò của yếu tố dân tộc và sự khác biệt giữa các dân tộc, đồng thời gia tăng sự phụ thuộc và giao lưu giữa các dân tộc.
- Xu hướng khẳng định và tăng cường vai trò của yếu tố dân tộc và bảo tồn bản sắc dân tộc.
4. Mối quan hệ giữa nhân loại và các giai cấp trong xã hội
5. Tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa các giai cấp và nhân loại trong cuộc cách mạng Việt Nam
Lấy nền tảng từ quan điểm của V.I.Lênin, kết hợp với truyền thống yêu nước và nhân ái của dân tộc Việt Nam, tư tưởng Hồ Chí Minh về quan hệ giai cấp và nhân loại trong cách mạng Việt Nam thể hiện qua một số điểm quan trọng như sau:
- Trong giai đoạn đầu của Đảng Cộng sản Việt Nam, Hồ Chí Minh - Người sáng lập và lãnh đạo Đảng - có quan điểm đặc biệt về vấn đề giai cấp và dân tộc. Người nhấn mạnh rằng: 'Cần kết hợp và giải quyết hài hòa giữa vấn đề dân tộc và giai cấp, nhưng phải ưu tiên lợi ích dân tộc trên hết.' Quan điểm này xuất phát từ thực tiễn của phương Đông và Việt Nam. Hồ Chí Minh cho rằng Việt Nam là một nước thuộc địa, với mâu thuẫn giữa dân tộc Việt Nam và đế quốc cùng tay sai mạnh mẽ hơn so với mâu thuẫn giữa giai cấp nông dân và địa chủ phong kiến, hay giữa tư sản và vô sản. Vì vậy, không thể giải quyết vấn đề giai cấp trước rồi mới giải quyết vấn đề dân tộc như ở phương Tây. Ngược lại, chỉ khi vấn đề dân tộc được giải quyết, thì giai cấp mới có thể được giải phóng. Quyền lợi dân tộc và giai cấp là sự thống nhất, khi quyền lợi dân tộc không còn, thì quyền lợi của từng giai cấp và bộ phận trong dân tộc cũng không thể thực hiện được. Quan điểm này được thể hiện rõ trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 năm 1941 do Người chủ trì.
“Trong lúc này quyền lợi của bộ phận giai cấp phải đặt dưới sự tồn vong sinh tử của quốc gia dân tộc. Trong lúc này nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được tự do độc lập cho toàn dân tộc, thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc chịu mãi kiếp ngựa trâu mà quyền lợi của bộ phận giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được”.
Do đó, Người đã kêu gọi: 'Dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập' và 'Không có gì quý hơn độc lập, tự do'.
Sự ứng dụng sáng tạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với mối quan hệ biện chứng giữa dân tộc và giai cấp trong chủ nghĩa Mác - Lênin đã đóng vai trò quan trọng trong việc huy động sức mạnh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc ở Việt Nam và các quốc gia thuộc địa nói chung. Tuy nhiên, điều cần nhấn mạnh là trong khi tôn vinh vấn đề dân tộc, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh không bao giờ coi nhẹ hay làm giảm giá trị vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp. Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa dân tộc chân chính và chủ nghĩa quốc tế vô sản là hai yếu tố thống nhất. Hơn nữa, dưới một số điều kiện nhất định, chủ nghĩa dân tộc có thể tiến hóa thành chủ nghĩa quốc tế vô sản. 'Khi chủ nghĩa dân tộc của họ chiến thắng, thì thế giới sẽ dần dần trở thành xôviết hóa và lúc đó, chủ nghĩa dân tộc này sẽ biến thành chủ nghĩa quốc tế.' Do đó, theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa dân tộc không phải là chủ nghĩa dân tộc phong kiến, tư sản hay của Quốc tế II, mà là chủ nghĩa yêu nước chân chính, phù hợp với lập trường Mác - Lênin, kết nối dân tộc với quốc tế, giai cấp và hướng tới mục tiêu giải phóng dân tộc, xã hội và con người.
- Đường lối cách mạng Việt Nam xuyên suốt, nhất quán qua các giai đoạn cách mạng, với quan điểm: Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, được thể hiện rõ qua chính sách dân tộc với ba nguyên tắc chủ yếu: bình đẳng, đoàn kết, giúp đỡ nhau cùng phát triển.
Tại Đại hội VIII của Đảng, 6 bài học chính trong 10 năm đổi mới đã được rút ra. Bài học đầu tiên là: 'Giữ vững mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội trong suốt quá trình đổi mới; đảm bảo thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, kiên định với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.' Đặc biệt, tại Đại hội IX, đã đưa ra lý luận về quan hệ giữa giai cấp, lợi ích giai cấp và lợi ích giai cấp dân tộc trong giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa xã hội tại Việt Nam.
"mối quan hệ giữa các giai cấp, các tầng lớp xã hội là quan hệ hợp tác và đấu tranh trong nội bộ nhân dân, đoàn kết và hợp tác lâu dài trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc dưới sự lãnh đạo của Đảng. Lợi ích giai cấp công nhân thống nhất với lợi ích toàn dân tộc trong mục tiêu chung: Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh."
Đến Đại hội X của Đảng (năm 2006), Đảng tiếp tục đưa ra những quan điểm mới về việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc hiểu rõ mối quan hệ giữa giai cấp và dân tộc, đặc biệt trong quan điểm về Đảng Cộng sản Việt Nam.
"Đảng cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành với lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc."
Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung và phát triển năm 2011), Đảng ta khẳng định rằng:
“Từ thực tiễn phong phú của cách mạng, Đảng ta đã rút ra những bài học kinh nghiệm lớn: nắm vững ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội - ngọn cờ vinh quang mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trao lại cho thế hệ hôm nay và các thế hệ mai sau. Độc lập dân tộc là điều kiện tiên quyết để thực hiện chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa xã hội là cơ sở bảo đảm vững chắc cho độc lập dân tộc”.
- Đảng Cộng sản Việt Nam luôn giải quyết mối quan hệ giữa giai cấp và dân tộc từ lập trường của giai cấp vô sản, đấu tranh chống chủ nghĩa dân tộc cực đoan. Vì vậy, Đảng nhấn mạnh rằng, việc khẳng định lợi ích quốc gia dân tộc là trên hết không có nghĩa là phủ nhận chủ nghĩa quốc tế vô sản, cũng như không bỏ qua trách nhiệm quốc tế đối với sự tiến bộ và phát triển chung của tất cả các dân tộc.
=> Mối quan hệ giữa dân tộc, giai cấp và giữa chúng đã và đang đặt ra nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn cần phải được giải quyết. Điều này càng khẳng định sự cần thiết phải tiếp tục nghiên cứu, học hỏi và quán triệt các quan điểm của các nhà kinh điển, cũng như tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và giai cấp trong bối cảnh hiện tại. Điều này sẽ làm cơ sở vững chắc cho việc vận dụng, xây dựng, tổ chức và thực thi đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, giúp dân tộc ta vượt qua mọi khó khăn, tiến lên trong quá trình xây dựng đất nước với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.
=> Kết luận: Dựa trên tư tưởng Hồ Chí Minh về quan hệ giai cấp và nhân loại trong cách mạng Việt Nam, chúng ta có thể rút ra những nội dung chính như sau:
- Cách mạng Việt Nam là một phần của cách mạng thế giới.
- Việc giải phóng giai cấp phải được thực hiện đồng thời với giải phóng dân tộc, và độc lập dân tộc cần phải gắn kết chặt chẽ với chủ nghĩa xã hội.
- Tăng cường sự đoàn kết toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
6. Mối quan hệ giữa giai cấp, dân tộc và nhân loại trong cuộc cách mạng Việt Nam hiện nay.
- Thúc đẩy sự đoàn kết toàn dân tộc dựa trên liên minh giữa công nhân, nông dân và trí thức, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Giải quyết hiệu quả mối quan hệ giữa việc xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đại đoàn kết dân tộc.
- Đảm bảo mối quan hệ hài hòa giữa việc duy trì độc lập, tự chủ và việc mở rộng các mối quan hệ quốc tế, đồng thời phát huy tiềm lực nội tại của dân tộc kết hợp với việc tận dụng sức mạnh của thời đại.
